GÜMRÜK VE TİCARET DERGİSİ
KASIM 2015
DENİZ
YOLU İLE İHRACATTA GÜMRÜKLEME MALİYETİNİN
YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ ZARURETİ
Değerli
okurlarımız;
Gümrük &
Ticaret Dergisi’nin 3.Cilt, 5.sayısının 94-102. sayfalarında yayımlanan “Yeni
Bir Gümrük Müdürlüğü Kuruluş Hikayesi” Kütahya Gümrük Müdürlüğü “Yeni her şey hayalle başlar..!” temalı
makaledeki, kurumsal vizyonumuzu bütünleştirecek “İhracatta gereksiz maliyetlerin
kaldırılması” konulu yeni bir yazı daha kaleme almak istiyorum.
Bahsi gecen
makalede, kısaca; Kütahya Gümrük Müdürlüğünün kuruluş hikayesi, yerinde gümrükleme
hizmet sunmak, sanayicilerin ihracatta girdi olarak kullandığı ithalat ve
ihracat ürünlerinin Dünya piyasasına pazarlanmasında maliyetlerini düşürmek, dış
ticaret rekabetine açık üretimini yaptığımız milli nihai tüketime konu eşyanın ithalatında
ise tarife dışı önlemlerden ihtisas gümrük uygulamalarının daha etkin
kullanılarak bu tür eşyanın liman gümrüklerinden ithalatına izin verilmeyerek
iç gümrüklere yönlendirilmesinin yerinde olacağı; bu sürecin doğrudan gümrük
teşkilatının yetki ve sorumlulukları çerçevesinde yapılabileceği, 2023
hedeflerinde ihracatın arttırılması ve iç bölgelerin gelişmesinde lojistik alt
yapının kuvvetlendirilerek katkı sağlanması gibi hususları işlemiş idik.
Kuruluş gününden
itibaren her gün ayrı bir firma ziyaret edilmiş, meslek kuruluşları, sivil
toplum örgütleri, diğer kurum ve kuruluşlarla her fırsatta Müdürlüğümüz
faaliyetlerinin bölgeye katkısının daha etkin olabilmesi için bölge
sanayicilerinin ithalat/ihracat işlemlerini Müdürlüğümüzden yapmalarının
faydaları, yerinden hizmet almanın vereceği avantajlar, marka değeri, coğrafi
işaretlerin takibi, emniyet güvenlik tedbirlerinin sürdürülebilir kılınması ve maliyetlerin kontrol edilebilir ve
öngörülebilir olması ile uzun vadeli perspektif çizilmesinin mümkün olacağı
anlatılmıştır.
Yapılan bu çalışmalar karşılık
bulmuş ve yeni açılan bir gümrük idaresi olmasına karşılık bölge
sanayicilerinin büyük çoğunluğunun Müdürlüğümüzden işlem yapmaya başladığı ve
bunun hızla artmaya devam ettiği gözlemlenmektedir.
Son yıllarda
yürütülen teşvik programları sonuç vermiş, iç bölgelerin sanayi yatırımları
hızla artmış ve ihracatın çeşitlenmesi, yurt dışı müşteri portföyünün ülke
bazında artması ve sürdürülebilir kılınması sağlanmaya başlanmıştır. Buna
paralel olarak da yeni Gümrük Müdürlüklerin kurulması, yerinde gümrükleme
hizmeti verilerek sanayiciye destek olunması hedeflenmiştir.
Ancak, limana sınırı olmayan illerden denizyolu ile ihracatta
konteyner taşımacılığında maliyet sıkıntısının olduğu, bu hususun iç
gümrüklerin iş potansiyelini de azalttığı gibi, limanlarda sadece çıkış işlemi
yapılması mümkün olduğu halde, ihracat gümrük işlemlerinin de limanlarda yapılması
nedeni ile buralarda gereksiz yığılmanın oluştuğu ve bunun da muayene
kriterlerinin etkin uygulanamamasına sebebiyet verdiği anlaşılmaktadır.
Şöyle ki;
- Türkiye
ihracatının % 70 oranında nakliyesi deniz yolu ile yapılmaktadır.
- Limanlara
sınırı olmayan illerde mukim firmaların ihracata yönelik üretim ve yükleme
yerleri fabrika sahalarında yapılmasına ve konteynerler buralarda yükleniyor
olmasına karşın, ihracat işlemleri için doğrudan liman gümrüklerine yönlendirilmektedir.
- Bulundukları
illerdeki Gümrük Müdürlüklerini ikinci iskele yöntemi ile kullanmaları
durumunda gümrük müşavirlik ve nakliyeci hizmet bedelleri doğrudan limandan
yapmaları durumuna göre (aşağıda daha
detaylı anlatılacağı üzere) iki kat daha fazla olmaktadır.
- İç gümrüklerde işlem
yapılmaması nedeni ile gümrük denetimi ve gözetimi olmadan sadece ihracatçı
firma ile nakliyeci arasındaki nakliye anlaşmalarına göre ihracat yükü almış
konteyner, liman gümrüklerine kadar emniyet
ve güvenlik tedbirlerinden yoksun bir şeklide sevk edilmektedir.
- Gümrük
güvenlik mührü olmadığından dolayı özellikle basitleştirilmiş işlemlerden
faydalanan firmalar başta olmak üzere ara nakliye sırasında ihracat yükünün ve/veya
ihracat yüküyle birlikte kaçakçılığa konu olabilecek başka bir maddenin varış
ülkesine göre kötü niyetli kullanılabilmesine zemin oluşturulmaktadır.
- Sadece çıkış
hükmünde gitmesi gerektiği limana aynı zamanda ihracat gümrük işlemlerinin
yapılması için de gönderilen konteynerler nedeni ile limanlarda mevcut iş yoğunluğu
daha da artmakta, konteynerin yüklü olarak gelmesi, ihracat yükünün muayene
kriterlerinin daha da esnek uygulanması, limana varış tarihi ile geminin kalkış
tarihi arasındaki zaman darlıkları vs. hususlar birlikte değerlendirildiğinde
fiziki alt yapı yetersiz kalmakta ve muayene kriterleri sistem üzeriden atanmış
muayene ile görevli personelin inisiyatif ve sorumluluğuna bırakılmaktadır.
- Bu maliyet
farklılığı nedeni ile yerinden hizmet için kurulan iç gümrükler, gerçek potansiyelleri orantısında görev yapamamakta ve
Türkiye genelinde dağılmış personel yapısı ile adaletsiz bir iş yüküyle karşı
karşıya kalınmakta, dolaylı olarak da personel istihdamında israf
yaşanmaktadır.
- İç
gümrüklerden deniz taşımacılığı ile yapılacak ihracattaki maliyet farklılıkları
öne sürülerek Gümrük Müşavir ve Nakliyeci firmalar tarafından ihracatçılar
kolayca ikna edilmekte, ve bu hizmet
tarifesi her ne kadar hizmet türüne göre adil olunmak istenilmiş ise de,
zaten iç gümrüklerden iş yaptırılmayarak
işlevselliği fiilen ortadan kaldırılmış durumdadır.
Yukarıdaki olumsuzlukların temel nedeni olan gümrükleme
hizmet maliyeti unsurlarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
4458 sayılı
Gümrük Kanununun Geçici 6 nci maddesinin 10 uncu fıkrası uyarınca “Gümrük
Müşavirliği Asgari Ücret Tarifesi” ve “Gümrük Müşavirliği Asgari Ücret Tarifesi
Uygulanan Esasları” her yıl yeniden yayımlanmaktadır. 2015 yılı için Bakanlığımız
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 30.12.2014 tarihli ve 2014/31 sayılı Genelgesi bulunmakta
olup, genelge eki ücret tarifesinin ihracat
ve transit işlemleri ile ilgili bölümlerinde;
İHR |
İHRACAT İŞLEMLERİ TÜM GÜMRÜKLER İÇİN (BEHER
BEYANNAME) |
2015 (TL) |
İHR-1 |
Kesin İhracat İşlemleri (Dahilde İşleme Dahil) |
Kara/ Hava 105 Deniz 138 |
İHR-2 |
Geçici İhracat İşlemleri
(Hariçte İşleme Dahil) |
204 |
İHR-3 |
ATA Karneli işlem |
204 |
İHR-4 |
Gayri ticari çıkış (Bedelsiz) |
138 |
İHR-5 |
İkinci Gümrük Yoluyla İhracat İşlemleri (Havayolu hariç) |
275 |
İHR-6 |
İhrakiye ve Kumanya İşl. 25
Faturaya kadar-25 Fatura Üzeri Beher Fatura için 6.-TL İlave edilir. |
138 |
İHR-7 |
Dökme Eşya İhracat İşlemleri |
413 |
İHR-8 |
Yukarıda Hizmet Ücretlerine
İlaveten ikinci ve Sonraki Beher TIR/Konteyner/Araç/Vagon
v.b. |
33 |
TR |
TRANSİT İŞLEMLERİ |
2015 (TL) |
TR-1 |
Transit işlemleri (İlk araç) |
204 |
TR-2 |
Özet beyan |
55 |
TR-3 |
Aynı taşıma belgesi kapsamı
ikinci ve sonraki her bir aracın transit işlemleri |
55 |
Tablolarda gösterildiği şekilde
yayımlanmıştır.
İhracat beyannamesinin gümrükleme
hizmet bedeli ile ilgili maliyet farkına geçmeden önce, Transit İşlemler (İlk
araç) 204-TL maliyetinin hangi durumlarda uygulandığının netleştirilmesi
gerekmektedir.
Öncelikli olarak, bu tarifenin
Gümrük Müşavirliği ücret tarifesi olduğu, nakliyeci firmaların bu ücret
tarifesiyle sorumlu olmadıklarını vurgulayarak, nakliyecilerin taşıma bedeli
ile yapacakları gümrük hizmetlerinin bir bütün olarak değerlendirilmesi ile bu
hususun ihracatçı firmalarca da bilinmesi gerekmektedir.
Kaldı ki, ihracat eşyası serbest
dolaşımda olan bir eşya olup, tabloda zikredilen “Transit işlemleri” serbest
dolaşımda olmayan eşyanın gümrük işlemlerini Gümrük Müşaviri marifetiyle
yapılması durumunda uygulanacaktır. Zira, serbest dolaşımda olan (ihracat)
eşyanın transitinde teminat aranmamakta olup, ikinci iskele özet beyan olarak
değerlendirilmesi gerekir.
Buradan hareketle;
- İç gümrüklerden limanlara çıkış
hükmünde sevk edilecek konteyner ihracatlarının beher beyanname için “İkinci
Gümrük Yoluyla İhracat İşlemleri” satırındaki 275-TL ücret tarifesinin
kullanılması gerektiği,
- İç gümrükten ihracat
beyannamesi açılması veya doğrudan
limanlarda ihracat beyannamesi açılması tercih edildiğinde her ikisinde de özet
beyan verileceği için özet beyan tarifesi yönünden herhangi bir farklılık
oluşmayacağı,
- İhracat beyannamesi açısından
bakıldığında doğrudan limanlarda beyanname açılması durumunda “Deniz 138-TL”
ancak iç gümrükten açıldığında “İkinci Gümrük Yoluyla İhracat İşlemleri 275-TL” ücret tarifesinin
uygulanacağı, her bir konteyner için ayrı bir beyanname açıldığında her bir
beyanname için işlem başına 137-TL fazla hizmet bedelinin oluşacağı,
- Günümüz koşullarında bilgisayar
sistemleri üzerinden yapılmakta olan beyan ve takibatlar nedeni ile konteyner
deniz taşımacılığındaki bu denli ücret farklılığının herhangi bir maliyet
sebebinin gerçekte oluşmadığı,
düşünülmektedir.
Somut
bir örnekten yola çıkarak ihracatçı firmaların neden iç gümrüklerden işlem
yapmadıklarını anlatmaya çalışalım. Kütahya
Gümrük Müdürlüğünde yaşanmakta olan bir süreç üzerinden X firmasını örnek
verelim:
- X firması aylık bazdan 250-300
konteyner ihracat yükünü Dünyanın 140 ayrı ülkesine göndermektedir.
- Her bir konteyner için
Kütahya’dan göndereceği limana kadar ki nakliye maliyeti (İhracat beyannamesini Kütahya gümrüğünden
açsa veya doğrudan limana gönderse de) değişmemektedir.
- İhracat beyannamesini Kütahya
Gümrüğünden açtığında 275-TL, doğrudan limana gönderip Gemlik Gümrüğünden
açması halinde ise 138-TL müşavirlik hizmet bedeli ödeyecektir.
- Aylık bazda 300 konteyner işlem kapasitesi dikkate alındığında,
gerçekte maliyet sebepleri olmadığı halde gümrükleme hizmet bedeli olarak 41.100- TL fazla bir maliyetle
karşılaşmaktadır.
İhracatçı firmaların bu ve
benzeri maliyetler yüzünden ihracat yüklerini doğrudan limanlara göndermeleri
ve limandaki gümrük müdürlüklerinden ihracat beyannamelerini açarak işlemlerini
yürütmelerini anlamak pek ala mümkündür.
Ancak, makalenin başında da ifade ettiğimiz gibi, iç
gümrüklerin kuruluş amacına ve 2023 vizyon hedeflerine yönelik hizmet verilmesinin
önünde bir engel olunmaması, firmaların marka değer ve sürdürülebilir emniyet
güvenlik tedbirlerini alabilmeleri için yerinden gümrük hizmet alabilmelerinin
önündeki maliyetlerin kaldırılması ve hatta teşvik edilmesi gerektiği
düşünülmektedir.
Sonuç
olarak;
2016
yılı Gümrük Müşavirlik ücret tarifesinin yayımlanmasından önce bu hususun
değerlendirmeye alınması ile iç gümrüklerden ihracat beyannamesi açılan deniz
yolu konteyner ihracatlarındaki müşavirlik hizmet bedelinin normal ihracatla
aynı değerlere çekilmesi sağlanabilirse;
-
İç gümrükler deniz konteyner ihracatlarında aktif rol alarak yerinde muayene
yapabileceği,
-
Gümrük güvenlik mührü ile mahallinden sevk yapılarak firmaların marka değerleri
ve emniyet güvenliklerinin gümrük gözetimi/denetimi altına alınmış olacağı,
-
Liman gümrüklerinde sadece çıkış işlemi gerçekleştirileceğinden gereksiz
yığılmaların önleneceği, muayene ve risk kriterlerinin zamanlı ve etkin olarak
uygulanabileceği,
- En nihayetinde, dolaylı olarak da gümrük
personel istihdamından ülke ekonomisinin gelişmesine katkı sağlayacak yönde
olumlu sonuçlar alınabileceği,
düşünülmektedir.
Osman ERDOĞAN
Kütahya Gümrük Müdür V.
PC Gümrük Külliyatı Yapımcısı