GÜMRÜK VE TİCARET DERGİSİ

KASIM 2015

DENİZ YOLU İLE İHRACATTA GÜMRÜKLEME MALİYETİNİN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ ZARURETİ

Değerli okurlarımız;

Gümrük & Ticaret Dergisi’nin 3.Cilt, 5.sayısının 94-102. sayfalarında yayımlanan “Yeni Bir Gümrük Müdürlüğü Kuruluş Hikayesi” Kütahya Gümrük Müdürlüğü “Yeni her şey hayalle başlar..!” temalı makaledeki, kurumsal vizyonumuzu bütünleştirecek “İhracatta gereksiz maliyetlerin kaldırılması” konulu yeni bir yazı daha kaleme almak istiyorum.

Bahsi gecen makalede, kısaca; Kütahya Gümrük Müdürlüğünün kuruluş hikayesi, yerinde gümrükleme hizmet sunmak, sanayicilerin ihracatta girdi olarak kullandığı ithalat ve ihracat ürünlerinin Dünya piyasasına pazarlanmasında maliyetlerini düşürmek, dış ticaret rekabetine açık üretimini yaptığımız milli nihai tüketime konu eşyanın ithalatında ise tarife dışı önlemlerden ihtisas gümrük uygulamalarının daha etkin kullanılarak bu tür eşyanın liman gümrüklerinden ithalatına izin verilmeyerek iç gümrüklere yönlendirilmesinin yerinde olacağı; bu sürecin doğrudan gümrük teşkilatının yetki ve sorumlulukları çerçevesinde yapılabileceği, 2023 hedeflerinde ihracatın arttırılması ve iç bölgelerin gelişmesinde lojistik alt yapının kuvvetlendirilerek katkı sağlanması gibi hususları işlemiş idik.

Kuruluş gününden itibaren her gün ayrı bir firma ziyaret edilmiş, meslek kuruluşları, sivil toplum örgütleri, diğer kurum ve kuruluşlarla her fırsatta Müdürlüğümüz faaliyetlerinin bölgeye katkısının daha etkin olabilmesi için bölge sanayicilerinin ithalat/ihracat işlemlerini Müdürlüğümüzden yapmalarının faydaları, yerinden hizmet almanın vereceği avantajlar, marka değeri, coğrafi işaretlerin takibi, emniyet güvenlik tedbirlerinin sürdürülebilir kılınması ve maliyetlerin kontrol edilebilir ve öngörülebilir olması ile uzun vadeli perspektif çizilmesinin mümkün olacağı anlatılmıştır.

Yapılan bu çalışmalar karşılık bulmuş ve yeni açılan bir gümrük idaresi olmasına karşılık bölge sanayicilerinin büyük çoğunluğunun Müdürlüğümüzden işlem yapmaya başladığı ve bunun hızla artmaya devam ettiği gözlemlenmektedir.

Son yıllarda yürütülen teşvik programları sonuç vermiş, iç bölgelerin sanayi yatırımları hızla artmış ve ihracatın çeşitlenmesi, yurt dışı müşteri portföyünün ülke bazında artması ve sürdürülebilir kılınması sağlanmaya başlanmıştır. Buna paralel olarak da yeni Gümrük Müdürlüklerin kurulması, yerinde gümrükleme hizmeti verilerek sanayiciye destek olunması hedeflenmiştir.

Ancak, limana sınırı olmayan illerden denizyolu ile ihracatta konteyner taşımacılığında maliyet sıkıntısının olduğu, bu hususun iç gümrüklerin iş potansiyelini de azalttığı gibi, limanlarda sadece çıkış işlemi yapılması mümkün olduğu halde, ihracat gümrük işlemlerinin de limanlarda yapılması nedeni ile buralarda gereksiz yığılmanın oluştuğu ve bunun da muayene kriterlerinin etkin uygulanamamasına sebebiyet verdiği anlaşılmaktadır.

Şöyle ki;

- Türkiye ihracatının % 70 oranında nakliyesi deniz yolu ile yapılmaktadır.

- Limanlara sınırı olmayan illerde mukim firmaların ihracata yönelik üretim ve yükleme yerleri fabrika sahalarında yapılmasına ve konteynerler buralarda yükleniyor olmasına karşın, ihracat işlemleri için doğrudan liman gümrüklerine yönlendirilmektedir.

- Bulundukları illerdeki Gümrük Müdürlüklerini ikinci iskele yöntemi ile kullanmaları durumunda gümrük müşavirlik ve nakliyeci hizmet bedelleri doğrudan limandan yapmaları durumuna göre (aşağıda daha detaylı anlatılacağı üzere) iki kat daha fazla olmaktadır.

- İç gümrüklerde işlem yapılmaması nedeni ile gümrük denetimi ve gözetimi olmadan sadece ihracatçı firma ile nakliyeci arasındaki nakliye anlaşmalarına göre ihracat yükü almış konteyner, liman gümrüklerine kadar emniyet ve güvenlik tedbirlerinden yoksun bir şeklide sevk edilmektedir.

- Gümrük güvenlik mührü olmadığından dolayı özellikle basitleştirilmiş işlemlerden faydalanan firmalar başta olmak üzere ara nakliye sırasında ihracat yükünün ve/veya ihracat yüküyle birlikte kaçakçılığa konu olabilecek başka bir maddenin varış ülkesine göre kötü niyetli kullanılabilmesine zemin oluşturulmaktadır.

- Sadece çıkış hükmünde gitmesi gerektiği limana aynı zamanda ihracat gümrük işlemlerinin yapılması için de gönderilen konteynerler nedeni ile limanlarda mevcut iş yoğunluğu daha da artmakta, konteynerin yüklü olarak gelmesi, ihracat yükünün muayene kriterlerinin daha da esnek uygulanması, limana varış tarihi ile geminin kalkış tarihi arasındaki zaman darlıkları vs. hususlar birlikte değerlendirildiğinde fiziki alt yapı yetersiz kalmakta ve muayene kriterleri sistem üzeriden atanmış muayene ile görevli personelin inisiyatif ve sorumluluğuna bırakılmaktadır.

- Bu maliyet farklılığı nedeni ile yerinden hizmet için kurulan iç gümrükler, gerçek potansiyelleri orantısında görev yapamamakta ve Türkiye genelinde dağılmış personel yapısı ile adaletsiz bir iş yüküyle karşı karşıya kalınmakta, dolaylı olarak da personel istihdamında israf yaşanmaktadır.

- İç gümrüklerden deniz taşımacılığı ile yapılacak ihracattaki maliyet farklılıkları öne sürülerek Gümrük Müşavir ve Nakliyeci firmalar tarafından ihracatçılar kolayca ikna edilmekte, ve bu hizmet tarifesi her ne kadar hizmet türüne göre adil olunmak istenilmiş ise de, zaten iç gümrüklerden iş yaptırılmayarak işlevselliği fiilen ortadan kaldırılmış durumdadır.

Yukarıdaki olumsuzlukların temel nedeni olan gümrükleme hizmet maliyeti unsurlarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.

4458 sayılı Gümrük Kanununun Geçici 6 nci maddesinin 10 uncu fıkrası uyarınca “Gümrük Müşavirliği Asgari Ücret Tarifesi” ve “Gümrük Müşavirliği Asgari Ücret Tarifesi Uygulanan Esasları” her yıl yeniden yayımlanmaktadır. 2015 yılı için Bakanlığımız Gümrükler Genel Müdürlüğünün 30.12.2014 tarihli ve 2014/31 sayılı Genelgesi bulunmakta olup, genelge eki ücret tarifesinin ihracat ve transit işlemleri ile ilgili bölümlerinde;

İHR	İHRACAT İŞLEMLERİ TÜM GÜMRÜKLER İÇİN (BEHER BEYANNAME)	2015 (TL)
İHR-1	Kesin İhracat İşlemleri (Dahilde İşleme Dahil)	Kara/ Hava 105 Deniz 138
İHR-2	Geçici İhracat İşlemleri (Hariçte İşleme Dahil)	204
İHR-3	ATA Karneli işlem	204
İHR-4	Gayri ticari çıkış (Bedelsiz)	138
İHR-5	İkinci Gümrük Yoluyla İhracat İşlemleri (Havayolu hariç)	275
İHR-6	İhrakiye ve Kumanya İşl. 25 Faturaya kadar-25 Fatura Üzeri Beher Fatura için 6.-TL İlave edilir.	138
İHR-7	Dökme Eşya İhracat İşlemleri	413
İHR-8	Yukarıda Hizmet Ücretlerine İlaveten ikinci ve Sonraki Beher TIR/Konteyner/Araç/Vagon v.b.	33

TR	TRANSİT İŞLEMLERİ	2015 (TL)
TR-1	Transit işlemleri (İlk araç)	204
TR-2	Özet beyan	55
TR-3	Aynı taşıma belgesi kapsamı ikinci ve sonraki her bir aracın transit işlemleri	55

Tablolarda gösterildiği şekilde yayımlanmıştır.

İhracat beyannamesinin gümrükleme hizmet bedeli ile ilgili maliyet farkına geçmeden önce, Transit İşlemler (İlk araç) 204-TL maliyetinin hangi durumlarda uygulandığının netleştirilmesi gerekmektedir.

Öncelikli olarak, bu tarifenin Gümrük Müşavirliği ücret tarifesi olduğu, nakliyeci firmaların bu ücret tarifesiyle sorumlu olmadıklarını vurgulayarak, nakliyecilerin taşıma bedeli ile yapacakları gümrük hizmetlerinin bir bütün olarak değerlendirilmesi ile bu hususun ihracatçı firmalarca da bilinmesi gerekmektedir.

Kaldı ki, ihracat eşyası serbest dolaşımda olan bir eşya olup, tabloda zikredilen “Transit işlemleri” serbest dolaşımda olmayan eşyanın gümrük işlemlerini Gümrük Müşaviri marifetiyle yapılması durumunda uygulanacaktır. Zira, serbest dolaşımda olan (ihracat) eşyanın transitinde teminat aranmamakta olup, ikinci iskele özet beyan olarak değerlendirilmesi gerekir.

Buradan hareketle;

- İç gümrüklerden limanlara çıkış hükmünde sevk edilecek konteyner ihracatlarının beher beyanname için “İkinci Gümrük Yoluyla İhracat İşlemleri” satırındaki 275-TL ücret tarifesinin kullanılması gerektiği,

- İç gümrükten ihracat beyannamesi açılması veya doğrudan limanlarda ihracat beyannamesi açılması tercih edildiğinde her ikisinde de özet beyan verileceği için özet beyan tarifesi yönünden herhangi bir farklılık oluşmayacağı,

- İhracat beyannamesi açısından bakıldığında doğrudan limanlarda beyanname açılması durumunda “Deniz 138-TL” ancak iç gümrükten açıldığında “İkinci Gümrük Yoluyla İhracat İşlemleri 275-TL” ücret tarifesinin uygulanacağı, her bir konteyner için ayrı bir beyanname açıldığında her bir beyanname için işlem başına 137-TL fazla hizmet bedelinin oluşacağı,

- Günümüz koşullarında bilgisayar sistemleri üzerinden yapılmakta olan beyan ve takibatlar nedeni ile konteyner deniz taşımacılığındaki bu denli ücret farklılığının herhangi bir maliyet sebebinin gerçekte oluşmadığı,

düşünülmektedir.

Somut bir örnekten yola çıkarak ihracatçı firmaların neden iç gümrüklerden işlem yapmadıklarını anlatmaya çalışalım. Kütahya Gümrük Müdürlüğünde yaşanmakta olan bir süreç üzerinden X firmasını örnek verelim:

- X firması aylık bazdan 250-300 konteyner ihracat yükünü Dünyanın 140 ayrı ülkesine göndermektedir.

- Her bir konteyner için Kütahya’dan göndereceği limana kadar ki nakliye maliyeti (İhracat beyannamesini Kütahya gümrüğünden açsa veya doğrudan limana gönderse de) değişmemektedir.

- İhracat beyannamesini Kütahya Gümrüğünden açtığında 275-TL, doğrudan limana gönderip Gemlik Gümrüğünden açması halinde ise 138-TL müşavirlik hizmet bedeli ödeyecektir.

- Aylık bazda 300 konteyner işlem kapasitesi dikkate alındığında, gerçekte maliyet sebepleri olmadığı halde gümrükleme hizmet bedeli olarak 41.100- TL fazla bir maliyetle karşılaşmaktadır.

İhracatçı firmaların bu ve benzeri maliyetler yüzünden ihracat yüklerini doğrudan limanlara göndermeleri ve limandaki gümrük müdürlüklerinden ihracat beyannamelerini açarak işlemlerini yürütmelerini anlamak pek ala mümkündür.

Ancak, makalenin başında da ifade ettiğimiz gibi, iç gümrüklerin kuruluş amacına ve 2023 vizyon hedeflerine yönelik hizmet verilmesinin önünde bir engel olunmaması, firmaların marka değer ve sürdürülebilir emniyet güvenlik tedbirlerini alabilmeleri için yerinden gümrük hizmet alabilmelerinin önündeki maliyetlerin kaldırılması ve hatta teşvik edilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Sonuç olarak;

2016 yılı Gümrük Müşavirlik ücret tarifesinin yayımlanmasından önce bu hususun değerlendirmeye alınması ile iç gümrüklerden ihracat beyannamesi açılan deniz yolu konteyner ihracatlarındaki müşavirlik hizmet bedelinin normal ihracatla aynı değerlere çekilmesi sağlanabilirse;

- İç gümrükler deniz konteyner ihracatlarında aktif rol alarak yerinde muayene yapabileceği,

- Gümrük güvenlik mührü ile mahallinden sevk yapılarak firmaların marka değerleri ve emniyet güvenliklerinin gümrük gözetimi/denetimi altına alınmış olacağı,

- Liman gümrüklerinde sadece çıkış işlemi gerçekleştirileceğinden gereksiz yığılmaların önleneceği, muayene ve risk kriterlerinin zamanlı ve etkin olarak uygulanabileceği,

- En nihayetinde, dolaylı olarak da gümrük personel istihdamından ülke ekonomisinin gelişmesine katkı sağlayacak yönde olumlu sonuçlar alınabileceği,

düşünülmektedir.

Osman ERDOĞAN

Kütahya Gümrük Müdür V.

PC Gümrük Külliyatı Yapımcısı